Giới ngôn ngữ phân tích những “hạt sạn” trong sách của GS Hồ Ngọc Đại

Mới đây, trên một số diễn đàn, mạng xã hội đã có những xôn xao, ý kiến khác nhau về hiệu quả của cuốn sách "Tiếng Việt - Công nghệ giáo dục (CNGD) lớp 1" do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam xuất bản.

Trước ý kiến có phần hoài nghi của của dư luận xã hội về chất lượng của sách Tiếng Việt - CNGD lớp 1, GS.TSKH Hồ Ngọc Đại cho rằng cũng đã có những phản biện về chất lượng sách của ông.

Bộ sách Tiếng Việt - CNGD lớp 1

Tuy nhiên, hiện nay, trong giới ngôn ngữ học cũng có những phân tích những mặt tích cực và cả bắt ra những “hạt sạn” trong sách Tiếng Việt - CNGD lớp 1.

Tại buổi thuyết trình, chủ đề phương pháp đánh vần theo công nghệ giáo dục (CNGD) của GS Hồ Ngọc Đại đã được phân tích và thảo luận vừa được tổ chức tại Hà Nội, GS.TS Nguyễn Văn Lợi, nguyên Phó Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học, chuyên gia hàng đầu về ngữ âm học, ngôn ngữ các dân tộc thiểu số cho rằng, công trình sách Tiếng Việt 1 - CNGD của GS Hồ Ngọc Đại là rất công phu, dựa trên thành tựu nghiên cứu 300 năm ngữ âm tiếng Việt. Tuy nhiên, từ 1977 đến nay, thành tựu nghiên cứu ngữ âm tiếng Việt cũng phát triển rất nhiều.

Mọi phát kiến, tri thức khoa học không dừng lại, có thể những điều mà cách đây 40 năm GS Hồ Ngọc Đại cho rằng đúng thì nay những tri thức ấy đã được thay thế.

“Quan niệm của CNGD là dạy hệ thống ngữ âm thuần túy, chân không về nghĩa. Các nhà ngôn ngữ học thế giới đã nghiên cứu quá trình hình thành và phát triển ngôn ngữ của trẻ em và cho rằng, việc hình thành thói quen cảm thụ, nghe hiểu, phát âm phải đi kèm phát triển vốn từ vựng. Khi nghe một chuỗi âm thanh thì trước hết tai giúp phân định từng âm tiết. Mỗi âm tiết như vậy sẽ xảy ra quá trình khu biệt, hiểu và tất cả quá trình đó gắn với nghĩa cụ thể trong các hoàn cảnh cụ thể, trong các từ đơn cụ thể, đó là các tiếng. Chứ không bao giờ trẻ em có thể nghe được, cảm thụ và phát âm lại được một âm hoàn toàn trống nghĩa, trừu tượng. Theo quan niệm như thế, tôi cho rằng CNGD trái với thực tế hình thành kỹ năng, nghe nói của trẻ em”, GS Nguyễn Văn Lợi nêu quan điểm.

GS.TS Nguyễn Văn Lợi

GS Nguyễn Văn Lợi nhận định, việc hình thành thói quen cảm thụ, nghe, hiểu, phải đi kèm vốn từ vựng của trẻ. Khi nghe thì trẻ sẽ phân tích, khu biệt, hiểu các âm tiết và hiểu các từ đơn, tiếng cụ thể. Chứ không bao giờ trẻ bắt chước, nói lại được tiếng chân không về nghĩa. Như tiếng Việt 1 - CNGD là trái với quy luật cảm thụ, nghe nói của trẻ. Học đánh vần để bền vững nhất thì nghe nói phải gắn bó mật thiết với nhau không thể tách rời.

Cũng theo GS Nguyễn Văn Lợi, trong tâm thức trẻ 6 tuổi, hệ thống ngữ âm - âm vị học chưa thực sự hoàn thiện. Trẻ có kỹ năng nghe hiểu và phát âm không đầy đủ các âm vị trong một số không đầy đủ các bối cảnh ngữ âm. Vốn từ của trẻ 6 tuổi chỉ vài hàng từ chứ chưa đầy đủ bối cảnh ngữ âm để âm vị ấy hiện thực hóa.

Do vậy, việc đánh vần bắt đầu bằng khái niệm ngữ âm, âm vị học nhưng tôi cho rằng không thích hợp với năng lực, ngữ năng của đứa trẻ 6 tuổi.

GS Nguyễn Văn Lợi cho rằng, trẻ chỉ nhận - hiểu và sau đó tạo sản các âm vị trong bối cảnh ngữ âm cụ thể và gắn với âm vị, âm tiết khu biệt. Do đó, việc dạy đánh vần trong các âm tiết trừu tượng, chân không về nghĩa như chủ trương của sách Tiếng Việt 1 - CNGD là không đúng.

“Tôi đồng tình với ý kiến của PGS Bùi Mạnh Hùng, Chủ tịch Hội đồng thẩm định sách Tiếng Việt 1 - CNGD, rằng quan điểm chân không về nghĩa không đúng với bản chất của ngôn ngữ và không phù hợp với thực tiễn dạy học ngôn ngữ, trái với nguyên tắc dạy học tiếng theo quan điểm giao tiếp” - GS Lợi nêu quan điểm.

GS Nguyễn Văn Lợi cũng cho rằng, việc các tác giả của CNGD nói rằng sách Tiếng Việt 1 - CNGD dạy cho học sinh dân tộc thiểu số rất hiệu quả, giúp các em không viết sai chính tả vẫn chưa được chứng minh bằng khảo nghiệm một cách khoa học, khách quan.

Trước câu hỏi về việc nếu phương pháp đánh vần của CNGD không phù hợp và có nhiều lỗi thì tại sao trẻ học phương pháp này vẫn có thể đọc, viết tốt như nhiều phụ huynh đã xác nhận, GS.TS Nguyễn Văn Lợi cho biết, ông trình bày, đánh giá những hạn chế, ưu việt của sách giáo khoa đứng trên quan điểm của người nghiên cứu ngôn ngữ học, nghiên cứu tiếng Việt. Ông chỉ phân tích dựa trên cuốn sách, chứ không biết trong nhà trường dạy như thế nào.

Sách của GS Hồ Ngọc Đại vẫn phải chỉnh sửa

GS.TSKH Nguyễn Tuyết Minh – người am hiểu về ngôn ngữ và có con từng học trường thực nghiệm cách đây vài chục năm, cho rằng, không nên vì cuốn sách Tiếng Việt 1 - CNGD của GS Hồ Ngọc Đại mà đánh giá trường thực nghiệm không tốt, và ngược lại không phải vì trường thực nghiệm tốt có nghĩa là cuốn sách này tốt.

Nhận xét về cuốn sách Tiếng Việt 1 - CNGD, GS Nguyễn Tuyết Minh nêu quan điểm, GS Hồ Ngọc Đại không phải chuyên gia về ngôn ngữ học, dĩ nhiên sẽ có những hạn chế.

GS.TS Nguyễn Văn Hiệp

GS.TS Nguyễn Văn Hiệp, Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học cho rằng, trong thực tế, qua những lần thẩm định, các "hạt sạn" trong sách “Tiếng Việt lớp 1-Công nghệ giáo dục” đã được hội đồng thẩm định chỉ ra và nhóm làm sách đã tiếp thu, có những chỉnh sửa.

Sắp tới thực hiện chủ trương một chương trình nhiều bộ sách giáo khoa, cuốn sách của GS Hồ Ngọc Đại sẽ chỉ dùng một thời gian nữa thôi. Còn muốn đưa vào trường giảng dạy cũng sẽ phải chỉnh sửa để phù hợp với mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông mới và được hội đồng thẩm định thông qua.

Khi thị trường sách giáo khoa sẽ có nhiều bộ sách giáo khoa của nhiều nhà xuất bản khác nhau thì Bộ GD-ĐT và Hội đồng thẩm định sách giáo khoa cũng cần phải có sự thẩm định chặt chẽ để đưa ra những bộ sách đảm bảo đủ các tiêu chí chất lượng. Chứ không phải là khi thực hiện một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa thì tất cả sách đều được đưa vào giảng dạy./.

Bích Lan/VOV.VN