Lưu giữ tinh hoa nghề dệt truyền thống dân tộc Mường

Với đôi tay khéo léo, các nghệ nhân nghề dệt xóm Rậm Cọ, xã Thượng Cốc (Lạc Sơn) thực hiện

công đoạn giăng sợi chỉ tơ sao cho đường chỉ chạy thật đều và thẳng. 

 

Để tinh hoa nghề dệt, di sản văn hóa truyền thống được bảo tồn và phát huy giá trị, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phối hợp các địa phương mở lớp truyền dạy nghề dệt, trọng tâm ở 2 huyện Lạc Sơn, Tân Lạc. Năm 2022, lớp truyền dạy di sản văn hóa phi vật thể về kỹ thuật dệt thổ cẩm dân tộc Mường được tổ chức, với sự tham gia của 47 học viên là phụ nữ dân tộc Mường đã có kỹ năng cơ bản về dệt, hoặc đang theo học dệt tại các hợp tác xã (HTX) dệt thổ cẩm trên địa bàn. Với sự truyền dạy, hướng dẫn tận tình của các nghệ nhân dệt, chị em có cơ hội trau dồi kiến thức, kinh nghiệm quý trong nghề dệt thổ cẩm dân tộc Mường, nhất là các bước mắc cửi, đan co (lấy hoa văn), gài hoa (lấy mẫu hoa văn) theo mục đích sử dụng, góp phần giáo dục truyền thống, làm phong phú tinh hoa nghề dệt.

 

Bên cạnh việc mở lớp truyền dạy nhằm khôi phục nghề dệt, các làng nghề dệt thổ cẩm truyền thống từng bước phát triển, thành lập mô hình HTX, đồng thời nhận được sự động viên, hỗ trợ của tỉnh, của địa phương trong phát triển làng nghề, mở rộng quy mô sản xuất, tạo việc làm, cải thiện sinh kế cho chị em tham gia làm nghề. Trên địa bàn tỉnh hiện có HTX dệt thổ cẩm truyền thống xã Đông Lai (Tân Lạc), HTX nông nghiệp và dệt thổ cẩm truyền thống Lục Nghiệp Thành, xã Yên Nghiệp (Lạc Sơn) duy trì tốt nghề dệt truyền thống dân tộc Mường, mang lại nhiều giá trị văn hóa và lợi ích kinh tế cho địa phương.  

 

Để lưu giữ tinh hoa nghề dệt vải truyền thống, những người phụ nữ tâm huyết với nghề ở vùng Mường Vang (Lạc Sơn) như bà Bùi Thị Dích ở   xóm Dằm, xã Nhân Nghĩa; bà Bùi Thị Vinh ở xóm Rậm Cọ, xã Thượng Cốc vẫn miệt mài trồng dâu, nuôi tằm, se tơ, dệt vải. Các nghệ nhân nghề dệt như bà Dương Thị Bin, Bùi Thị Lán (Lạc Sơn), Bùi Thị Mỉa (Tân Lạc) bền bỉ dệt thổ cẩm trên chất liệu vải tự nhiên, tạo nét hoa văn truyền thống. 

 

Tình yêu di sản cũng được truyền cho lớp trẻ với sự kế thừa, tiếp nối và góp sức bảo tồn, quảng bá nghề dệt truyền thống. Tháng 8/2024, Câu lạc bộ (CLB) Bốn Mường và cộng đồng xóm Rậm Cọ, xã Thượng Cốc (Lạc Sơn) tổ chức chương trình phục dựng với chủ đề "Nghề dệt Mường”. Đây là lần đầu tiên du khách và người dân được khám phá quy trình nghề dệt Mường chân thực, sống động trong không gian đậm nét văn hóa xưa. Anh Bùi Bảo Du, Chủ nhiệm CLB Bốn Mường chia sẻ: Chương trình phục dựng là câu chuyện về văn hoá, đi từ sợi tơ đến mắc vải rồi làm thành sản phẩm... Chuyển tải nghề dệt Mường, chúng tôi mong được lan toả giá trị văn hoá, tinh hoa nghề truyền thống. Như các cụ xưa vẫn dạy "Có đời hơ mới có đời nay”, dù bây giờ, nghề dệt thủ công với các công đoạn bằng tay dần nhường chỗ cho máy móc hiện đại, nhưng bản sắc Mường thì không có gì thay thế được…

 

Theo Nghệ nhân Ưu tú Bùi Thanh Bình, phường Thái Bình (TP Hòa Bình), nghề dệt là phong tục, tập quán lâu đời của người Mường. Sự chăm chỉ, khéo léo của các cô gái Mường thể hiện qua độ dày dặn, đường dệt thẳng, sự phối hoa văn đẹp mắt của những tấm chăn, đệm. Trước kia, ở 4 vùng Mường, các gia đình đều có khung cửi dệt, con gái từ hơn 10 tuổi đã được các bà, các mẹ truyền nghề. Những năm gần đây, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước thông qua chủ trương, chính sách, chương trình, đề án về bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa, các di sản văn hóa, trong đó có nghề dệt truyền thống của dân tộc Mường được lưu giữ trong cộng đồng. Các biện pháp bảo tồn được tích cực triển khai góp phần động viên các nghệ nhân, những người tham gia làm nghề và cộng đồng dân tộc Mường cùng chung tay bảo tồn nghề dệt truyền thống.