"Chốn bồng lai" đất Mường Thàng

Đền Thượng Bồng Lai (còn gọi là đền Bồng Lai) tọa lạc tại chân núi Đầu Rồng, thuộc khu 3, thị trấn Cao Phong. Ngôi đền được xây dựng từ năm vua Thành Thái thịnh trị năm thứ 2 (tức năm Canh Dần 1890) phụng thờ Đệ nhị Thượng ngàn Tiên nương (Cô Đôi Thượng Ngàn) và các chư vị tiên thánh tứ phủ trong đạo Mẫu. Đi qua các cuộc chiến tranh và biến cố thăng trầm của lịch sử, khung đền cũ bị xuống cấp, nhưng giá trị lịch sử, văn hóa, tâm linh vẫn được người dân trong vùng lưu giữ, tôn vinh. Để đáp ứng nhu cầu văn hóa, tín ngưỡng của người dân và cũng để tạo cảnh quan du lịch, UBND huyện Cao Phong phối hợp ngành Văn hóa tỉnh lập hồ sơ quy hoạch đệ trình tôn tạo. Theo đó, năm 2012, đền Bồng Lai cùng với các thắng cảnh tại núi Đầu Rồng được Bộ VH-TT&DL xếp hạng di tích danh lam thắng cảnh cấp quốc gia. Năm 2013, ngôi đền được trùng tu khang trang, bề thế thu hút du khách tới hành hương, chiêm bái. Trong năm đền Bồng Lai có 4 ngày lễ chính, gồm lễ khai xuân (14/1 âm lịch), lễ tiệc Cô Đôi thủ đền (2/2 âm lịch), lễ vào hè (14/4 âm lịch) và lễ tất niên (14/12 âm lịch). Thu hút du khách nhất là vào dịp Tết đến, Xuân về.

Đã được nghe, được biết không chỉ nổi tiếng về kiến trúc đẹp, đền Bồng Lai còn tạo hấp dẫn bởi không gian thanh tịnh giữa bạt ngàn màu xanh của núi rừng và hệ thống hang động tựa chốn thần tiên, lung linh, huyền ảo như: động Không Đáy, động Nhãn Long Sơn, động Hoa Sơn Thạch, động Phong Sơn… Đi qua hồ nước rộng và cổng Tam Quan uy nghi đến khoảng sân thoáng, rộng. Hai bên sân là dãy nhà dải vũ: bên trái thờ Tứ Phủ Thánh Cô, bên phải thờ Tứ Phủ Thánh Cậu. Tòa đại bái của đền gồm 3 gian được trang trí nhiều phù điêu, liễn đối, hoành phi sơn son thếp vàng lộng lẫy, trang nghiêm. Gian ngoài cùng thờ Công đồng, quan Điều Thất (quan lớn Điều Thất) và quan Hoàng Triệu (quan Hoàng Đôi). Gian thứ hai thờ phụng Ngọc Hoàng, Tứ Phủ Thánh Hoàng và Trần Triều. Gian thứ ba thờ phụng Tứ Phủ Thánh Bà, Sơn Trang Thượng, Sơn Trang Thoải. Hậu cung chính là nơi đặt khám thờ Tam Tòa Thánh Mẫu và Cô Đôi Thượng Ngàn…

Theo tích xưa về Cô Đôi Thượng Ngàn, đền Bồng Lai: Tương truyền rằng, đền Bồng Lai ở Cao Phong và đền Bồng Lai ở Nho Quan, Ninh Bình có chung thần tích, cùng thờ Cô Đôi Thượng Ngàn hay Sơn Tinh công chúa, con của vua Đế Thích trên thiên giới. Xưa kia, ở vùng đất Nho Quan, Ninh Bình có một vị quan lang người Mường có tấm lòng đức độ, thường phát tâm thiện nguyện cứu giúp dân nghèo được nhân dân yêu mến. Tuy nhiên vợ chồng ông lại chịu cảnh hiếm muộn. Vì mong muốn có một đứa con nên khi tuổi đã cao, ông bà lập đàn tế trời cầu khẩn. Cảm kích trước lòng thành, sự đức độ, tiết tháo của vợ chồng vị quan lang, Ngọc Hoàng đã sai Sơn Tinh công chúa hạ phàm đầu thai. Một năm sau ông bà đón con gái đầu lòng trong niềm hoan hỷ. Khi con gái chào đời, chim kéo đến hát ca mừng đấng tiên nữ giáng trần. Đến năm con gái lên 4 tuổi, cả gia đình quan lang họ Hà chuyển tới Mường Thàng - Cao Phong nhậm chức.

Thời gian thấm thoắt thoi đưa, khi 12 tuổi, cô con gái trổ mã xinh đẹp tuyệt trần. Một lần đi gánh nước ở suối thần dưới chân núi Đầu Rồng cô gặp một bà lão bệnh tật, bẩn thỉu, đói khát nằm lả ở gốc cây đa. Động lòng thương, cô đỡ bà cụ ngồi dậy cho bà uống nước. Bỗng từ đâu mây đen kéo đến, trời đất tối sầm, gió bụi ầm ầm. Bà cụ đói rách, ốm yếu bỗng hiện thành Tiên Chúa Thượng Ngàn (tức Chúa Bà Thượng Ngàn Diệu Tín Thiền Sư Chúa Mường), chuyên cai quản các vùng rừng núi. Bà nói với cô rằng: "Thấy con là người hiền lành, đức độ lại có lòng thương với chúng sinh. Kiếp trước con là tiên nữ, nghe lệnh Ngọc Hoàng mà hạ phàm báo ân cha mẹ. Nay ta độ con thành tiên trở về hầu cận bên cạnh ta, học phép mà cứu giúp nhân gian". Nói đoạn, Đức Mẫu rút một cây gậy khắc đầu rồng bên mình trao cho cô. Cô nhận gậy trở về nhà, 4 ngày sau hóa thân trở về bên cạnh Mẫu Thượng Ngàn học phép cứu độ nhân gian. Cảm kích trước công ơn Cô Đôi Thượng Ngàn giúp đỡ, cứu độ nhân gian, người dân đã lập đền thờ, lấy tên đền Bồng Lai.

Nằm ở vị trí trung tâm kết nối giữa các tuyến, điểm du lịch của huyện Cao Phong như đền Thác Bờ, khu di tích lịch sử Anh hùng Cù Chính Lan, bản Mường Giang Mỗ, chùa Quèn Ang, chùa Khánh và các điểm du lịch sinh thái, miệt vườn khác, đền Bồng Lai và quần thể hang động núi Đầu Rồng đã trở thành điểm đến thu hút khách thập phương, tạo điểm nhấn sắc nét cho bức tranh du lịch huyện Cao Phong.

Lam Nguyệt (CTV) (Theo HBĐT)