Tại sao áp dụng gộp mẫu để xét nghiệm RT-PCR phát hiện SARS-CoV-2 ?

Phương pháp gộp mẫu (pool) là phương thức xét nghiệm lấy một phần của mỗi mẫu để đưa vào gộp và tách chiết, xét nghiệm, phần còn lại của các mẫu được bảo quản để xét nghiệm riêng rẽ lại lần 2 nếu xét nghiệm mẫu gộp dương tính.

Việc gộp mẫu có ý nghĩa lớn nhất, đó là tăng năng lực xét nghiệm để sàng lọc nhanh chóng số lượng người cần được xét nghiệm trong khi vẫn bảo đảm độ tin cậy, qua đó có các biện pháp phòng dịch sớm, kịp thời; đồng thời tiết kiệm được nhân lực, các vật tư xét nghiệm cho phòng chống dịch dự kiến còn kéo dài.

Theo đó, GS.TS Nguyễn Thanh Long, Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế đã nhất trí về chủ trương và giao Cục Quản lý khám, chữa bệnh chủ trì với các đơn vị liên quan để họp bàn về vấn đề này, nhằm áp dụng trong trường hợp cần xét nghiệm lượng mẫu lớn, diện rộng, thời gian trả kết quả phải nhanh, đảm bảo quy trình chặt chẽ, khoa học.

Song song với việc trình lãnh đạo Bộ Y tế, ngày 5/8, Đà Nẵng áp dụng phương pháp xét nghiệm gộp mẫu đối với một số khu vực cộng đồng dân cư có số lượng mẫu xét nghiệm lớn (bỏ nhiều mẫu vào ống xét nghiệm để cho ra xét nghiệm gộp), phương pháp này cho ra kết quả nhanh hơn rất nhiều so với xét nghiệm từng mẫu... Đây là cách để Đà Nẵng đẩy nhanh tốc độ xét nghiệm nhằm phát  hiện bệnh nhân COVID-19 trong cộng đồng, trong khi các điều kiện xét nghiệm cũ chưa đủ nguồn lực.

Để sớm ban hành quy trình gộp mẫu đảm bảo khoa học, chặt chẽ, ngày 7/8 vừa qua, Cục Quản lý khám chữa bệnh đã tổ chức cuộc họp Hội đồng chuyên môn xem xét áp dụng phương pháp xét nghiệm gộp mẫu (pool) để xét nghiệm SAR-CoV-2, với các chuyên gia hàng đầu trong nước như GS.TS Nguyễn Anh Trí, nguyên Giám đốc Viện Huyết học truyền máu Trung ương, GS.TS Phan Trọng Lân, Viện trưởng Viện Pasteur TPHCM, Viện Pasteur Nha Trang… và các chuyên gia quốc tế từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), CDC Hoa Kỳ để thống nhất sớm ban hành quy trình và áp dụng thống nhất trong cả nước nhưng vẫn phải bảo đảm chất lượng kết quả xét nghiệm.

Tại cuộc họp, đại diện của WHO ủng hộ chiến lược gộp mẫu của Việt Nam và cần thay đổi theo tỉ lệ mắc của Việt Nam. Phương thức gộp mẫu tùy thuộc vào nguồn lực mỗi quốc gia, mỗi phòng xét nghiệm.

Trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu chứng tỏ hiệu quả của phương pháp gộp mẫu (pool) thực hiện xét nghiệm Realtime RT-PCR để phát hiện virus SARS-CoV-2. Cụ thể, ngày 15/6, thông qua WHO châu Âu, WHO tại Việt Nam đã tổ chức Hội thảo trực tuyến chia sẻ kinh nghiệm của Trung tâm truyền máu Frankfurt, Đức về dùng phương pháp Pool để xét nghiệm SARS-CoV-2 bằng kỹ thuật Realtime RT-PCR.

Ngày 23/7, Trung tâm dự phòng và kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ CDC Hoa Kỳ đã ban hành tài liệu Hướng dẫn tạm thời sử dụng phương pháp Pool để làm xét nghiệm PCR chẩn đoán, sàng lọc, giám sát SARS-CoV-2. FDA Hoa Kỳ cũng đã cấp phép cho vài loại sinh phẩm để dùng Pool chẩn đoán SARS-CoV-2.

PGS.TS Lương Ngọc Khuê cho biết thêm, một ví dụ điển hình là tại Israel đã áp dụng thực hiện phương pháp xét nghiệm gộp mẫu, họ đã chứng minh khi xét nghiệm 184 mẫu bệnh phẩm, gộp 8 mẫu trong 1 lần làm xét nghiệm để so sánh với 184 lần làm riêng lẻ, kết quả cho thấy không có sự khác biệt ý nghĩa; qua thực tế xét nghiệm 26.576 mẫu bệnh phẩm, Israel đã phát hiện ra 31 bệnh nhân COVID-19 không có triệu chứng, chứng minh chiến lược xét nghiệp gộp mẫu giúp tăng công suất xét nghiệm lên 7,3 lần, trong khi vẫn duy trì ở độ nhạy ở mức cao.

Nghiên cứu tại Hoa Kỳ cũng chứng tỏ hiệu quả của phương pháp này. Nếu “tỉ lệ hiện mắc COVID-19 trong cộng đồng dưới 10% thì làm xét nghiệm pool sẽ tiết kiệm được gần 69% năng lực xét nghiệm”, hơn nữa thời gian trả kết quả sẽ giảm xuống rất nhiều và làm được số lượng mẫu rất lớn cho cả một nhóm người, khu vực hay địa bàn. Ngoài ra, Singpore và Bắc Kinh cũng đã áp dụng việc gộp mẫu để xét nghiệm.

Như vậy, việc thực hiện gộp mẫu đã được áp dụng tại một số quốc gia với các hình thức gộp mẫu khác nhau, có các nghiên cứu thì lấy mẫu riêng lẻ sau đó chuyển về phòng xét nghiệm mới thực hiện gộp, để tránh việc phải quay lại lấy mẫu sau khi có trường hợp dương tính, có nghiên cứu thì cách gộp que lấy mẫu ngay khi lấy mẫu. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, dù cách gộp mẫu nào thì các phòng xét nghiệm cũng cần thận trọng để bảo đảm về mặt chất lượng.