Khám phá Lễ hội đánh cá suối truyền thống xã Lỗ Sơn

Ngay từ sáng sớm ngày 23/3 năm Ất Tỵ, bà Bùi Thị Hương, 68 tuổi và đông đảo bà con xóm Tân Lập trong trang phục truyền thống dân tộc Mường ra sân khấu chính tham dự Lễ hội đánh cá suối truyền thống năm 2025. Bà Hương là người dân tộc Mường, sinh ra và lớn lên ở xóm Tân Lập. Bà kể: Thời tôi còn nhỏ, lễ hội chưa được tổ chức đông vui nhưng rất trang nghiêm. Trước kia, khi vừa xong vụ cấy, dân làng lại cùng nhau xuống suối đánh cá. Không làm lễ thì người dân không yên tâm làm ăn.

Tương truyền, từ thuở xa xưa, khi mới "đẻ đất, đẻ nước" chưa thành xóm, thành mường, trong vùng có gia đình gồm hai vợ chồng và một người con có tài khai phá đất hoang, đắp đập, đào mương mở mang bản mường, dạy con dân cách trồng lúa nước, đánh cá (tương truyền ông/bà chính là người dạy cho con dân Mường biết cách làm guồng xoay nước để lấy nước từ dưới suối lên các cánh đồng). Để ghi nhớ công ơn, về sau dân trong vùng tôn 3 vị này làm Thành hoàng lập miếu thờ cúng. Xưa kia, đồ tế lễ ngoài xôi, rượu thì nhất thiết phải có 5 con cá to nhất đánh bắt được. Thầy mo thay mặt dân toàn Mường làm lễ khấn ca ngợi công lao của các vị Thành hoàng, cầu cho một năm người dân mạnh khỏe, mùa màng tươi tốt, bội thu…

Cùng người dân và du khách, chúng tôi hoà mình vào không khí của lễ hội. Phần lễ diễn ra tại miếu thờ với nghi thức dâng lễ vật, gồm xôi, rượu, đặc biệt là 5 con cá lớn nhất đánh bắt được trong ngày hội. Thầy mo đại diện dân làng cử hành nghi lễ, khấn mời các vị Thành hoàng phù hộ mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Sau phần lễ là phần hội sôi nổi. Những chàng trai người Mường trẻ khoẻ thi tài các nội dung quăng chài, thi đánh cá, chèo bè mảng, thu hút đông đảo người xem reo hò, cổ vũ.

Chị Nguyễn Thị Hoa, du khách đến từ Hà Nội lần đầu tham gia lễ hội hào hứng: Lễ hội rất độc đáo và ý nghĩa. Vừa được thưởng thức các tiết mục múa, hát đậm bản sắc dân tộc Mường, chúng tôi còn được tìm hiểu kỹ thuật đánh cá suối, cảm giác này rất khác với những lễ hội ở thành phố.

Những năm gần đây, phần hội được mở rộng thêm với các môn thể thao, kết hợp giới thiệu ẩm thực, sản phẩm đặc trưng của người Mường các xóm: Úi, Nghẹ, Chiềng Đồi, Tân Lập, Đồi Bẹ, Đá như rượu cần, cơm lam, thịt nướng, các loại cá, cua suối hấp… tạo nên không gian văn hóa - du lịch hấp dẫn.

Đồng chí Bùi Xuân Trường, Chủ tịch UBND xã Lỗ Sơn chia sẻ: Chúng tôi xem đây là di sản văn hóa phi vật thể quý giá, không chỉ giữ gìn mà còn phải phát huy. Năm 2011, lễ hội chính thức được khôi phục, từ đó tổ chức thường xuyên hàng năm. Năm nay, được sự chỉ đạo của huyện, xã đã tổ chức lễ hội với quy mô lớn hơn, có sự tham gia của các cơ quan, đoàn thể. Không chỉ là lễ hội, sự kiện còn mang thông điệp bảo vệ môi trường và bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên. Chính quyền địa phương phối hợp các tổ chức văn hóa, truyền thông tuyên truyền người dân không đánh bắt tận diệt, sử dụng phương pháp thân thiện với môi trường để gìn giữ nguồn thủy sản quý giá. Lễ hội cũng là dịp gắn bó cộng đồng, khơi dậy tinh thần đoàn kết trong xây dựng đời sống văn hóa mới. Đối với du khách, đây là cơ hội để khám phá nét văn hóa Mường đặc sắc còn vẹn nguyên qua thời gian.

Giữa nhịp sống hiện đại, Lễ hội đánh cá suối truyền thống xã Lỗ Sơn đưa con người trở về với thiên nhiên. Đó không chỉ là lễ hội của người Mường mà còn là một phần văn hóa Việt, không gian để con người tìm về cội nguồn. 

Hương Lan (Theo HBĐT)