Thế giới liệu có bước vào cuộc chạy đua hạt nhân mới?

Điều đáng chú ý hơn nữa là trong tuần qua, Không quân Mỹ lần đầu tiên tuyên bố thông tin sẽ đưa vào trang bị tên lửa siêu vượt âm tương lai mới ngay trong năm 2025. Đây là động thái mới nhất của Washington nhằm cân bằng với các siêu cường khác trên thế giới, nhưng cũng báo động một cuộc chạy đua vũ khí tiến công chiến lược mới, trong đó có vũ khí hạt nhân.

Năng lực răn đe hạt nhân của Mỹ hiện tại

Mỹ thực sự đang tụt hậu rất xa so với Nga trong vấn đề vũ khí hạt nhân chiến lược. Một mặt, Hoa Kỳ đang mở rộng phát triển và chế tạo các loại vũ khí hạt nhân chiến thuật mới, và đang phân bổ ngày càng nhiều kinh phí cho chương trình này. Đây là vũ khí hạt nhân nhỏ gọn dành cho nhiều loại phương tiện mang khác nhau, bao gồm các loại vũ khí siêu thanh và siêu vượt âm tiên tiến. Về vũ khí hạt nhân chiến lược, người Mỹ có thể tự hào về mức độ hiện đại hóa lá chắn hạt nhân chiến lược của họ khoảng 45%. Tuy nhiên, mức độ hiện đại hóa vũ khí hạt nhân của Nga đã đạt tới 95%. Ngoài ra, Nga còn đi trước Mỹ rất xa trong việc phát triển phương tiện triển khai vũ khí hạt nhân chiến lược.

“Trong khi Nga đang phát triển vũ khí siêu vượt âm có khả năng mang đầu đạn hạt nhân, Mỹ lại đang sa lầy sâu vào dự án chế tạo tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) mới và sẽ không thay thế tên lửa Minuteman lỗi thời bằng tên lửa Sentinel mới trong tương lai gần”, chuyên gia quân sự Nga Alexander Mikhailov đánh giá.

Theo lời chuyên gia Alexander Mikhailov, chương trình hiện đại hóa lực lượng hạt nhân chiến lược của Mỹ được lên kế hoạch trong giai đoạn từ năm 2030 và sau đó là năm 2035. Ngân sách quốc phòng Mỹ đang phân bổ một khoản tiền lớn cho việc phát triển ICBM này, có tính năng tương đương với các ICBM mới do Nga và Trung Quốc sản xuất, nhưng triển vọng của chúng vẫn chưa rõ ràng.

Trong khi đó, Nga có ít nhất hai loại vũ khí siêu vượt âm trong kho vũ khí là Zircon và Kinzhal, cùng với tổ hợp Avangard mới, phương tiện mang vũ khí hạt nhân chiến lược. Trong trường hợp này, Moscow đã không chỉ phát triển thành công vũ khí siêu vượt âm mới, mà là cả phương tiện vận chuyển chiến lược vượt xa các loại ICBM hiện có của Mỹ. Ngoài ra, Nga gần đây đã trình diễn hệ thống tên lửa đạn đạo tầm trung Oreshnik, có khả năng tấn công vào vị trí của đối phương bằng 6 đầu đạn có khả năng tự cơ động quỹ đạo, có uy lực công phá cực lớn trong phiên bản phi hạt nhân.

Không chỉ có Nga, nhiều quốc gia khác cũng tuyên bố phát triển các nguyên mẫu vũ khí siêu vượt âm khác với các thử nghiệm thành công bước đầu.

Một thành phần răn đe hạt nhân khác chính là các tàu ngầm hạt nhân chiến lược với khả năng tấn công bất ngờ ở bất kỳ nơi nào trên đại dương. Ở Nga, quá trình sản xuất và hạ thủy tàu ngầm hạt nhân Borey-A mới trang bị 16 tên lửa đạn đạo Bulava đã giải quyết các nhiệm vụ răn đe hạt nhân chiến lược. Hiện nay, Hải quân Nga có 7 tàu ngầm loại này đang hoạt động. Vào tháng 12-2024, tàu ngầm thứ 8 thuộc lớp Borey-A được đưa vào trang bị. Trong khi đó, Hải quân Mỹ dường như không thể hoàn thiện dự án tàu ngầm mới của họ.

Không quân Mỹ đang phát triển máy bay ném bom chiến lược mới và vẫn đi trước các cường quốc vũ khí khác. Tuy nhiên, xét về các thành phần khác của bộ ba hạt nhân, năng lực của chúng vẫn kém hơn đáng kể.

Khuôn khổ để ngăn ngừa chiến tranh hạt nhân toàn diện

Chuyên gia quân sự Nga Alexander Mikhailov đánh giá, thế giới hiện đang đứng trước một “ngã ba” về vũ khí hạt nhân. Các hiệp ước Nga-Mỹ về cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược START-2 và START-3 đã giúp hạn chế nguy cơ.

Các điều khoản của START, được ký kết vào năm 2010 trong thời hạn 10 năm, Nga và Mỹ phải giảm vũ khí tấn công chiến lược với ổng số lượng vũ khí tấn công chiến lược không vượt quá 700 ICBM. Tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm (SLBM) và máy bay ném bom hạng nặng mang theo không quá 1.550 đầu đạn. Chính START đã khiến Mỹ không cần phải hiện đại hóa các lĩnh vực quan trọng của vũ khí hạt nhân trong nhiều thập niên qua.

Tuy nhiên, khi START-3 về cơ bản đã không còn tồn tại và START-4 vẫn chưa được ra hạn, thì các siêu cường có thể cuốn vào cuộc chạy đua mới, tương tự như thời Chiến tranh Lạnh. Để ký kết START-4, tất cả các cường quốc hạt nhân phải ngồi vào bàn đàm phán và ký một hiệp ước hạt nhân tập thể. Tuy nhiên, điều này rất có thể sẽ đòi hỏi người Mỹ phải đầu tư đáng kể trong nhiều năm để hiện đại hóa vũ khí hạt nhân chiến lược, tương đồng với các quốc gia đối thủ để bắt đầu một chu kỳ cắt giảm mới như đã áp dụng từ khi Liên Xô tan rã năm 1991.

TUẤN SƠN (tổng hợp)

Theo https://www.qdnd.vn/quan-su-the-gioi/khoa-hoc-quan-su/the-gioi-lieu-co-b...