Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội nhân dân Việt Nam - bài học kinh nghiệm và những vấn đề đặt ra trong tình hình mới

V.I.Lênin cho rằng, giành chính quyền đã khó, giữ chính quyền còn khó khăn hơn nhiều; “không ai có thể tiêu diệt được chúng ta ngoài những sai lầm của bản thân chúng ta”(1)... Vì vậy, muốn bảo vệ chính quyền cách mạng cần có quân đội hùng mạnh và vấn đề “cốt tử” là quân đội phải đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng Cộng sản. Trong nhiều nhiệm vụ mà Đảng phải thi hành để xây dựng, củng cố, phát triển quân đội, vấn đề trên hết là tuyên truyền, giáo dục ý thức giác ngộ cho quần chúng, cho quân nhân; giáo dục chính trị đồng thời với tăng cường kỷ luật nghiêm minh gắn với nâng cao kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm hoạt động quân sự của quân nhân.

Đảng Cộng sản Nga và V.I.Lênin đã thiết lập và thi hành chế độ công tác Đảng, công tác chính trị, hệ thống cơ quan chính trị, xây dựng, phát triển đội ngũ cán bộ chính trị trong quân đội cách mạng. Nhờ vậy, quân đội giữ vững được bản chất cách mạng, có mục tiêu lý tưởng chiến đấu rõ ràng, có trình độ tổ chức, trình độ huấn luyện và khả năng sẵn sàng chiến đấu cao, là lực lượng nòng cốt trong bảo vệ chính quyền cách mạng, góp phần bảo vệ hòa bình thế giới và là chỗ dựa tin cậy cho nhân dân lao động trong công cuộc xây dựng, phát triển đất nước Liên Xô sau này.

Nghiên cứu, vận dụng sáng tạo những kinh nghiệm hay, những bài học quý được rút ra từ sau Cách mạng Tháng Mười Nga cũng như kinh nghiệm của một số nước xã hội chủ nghĩa vào thực tế và bối cảnh Việt Nam, trong đó có bài học về giữ vững, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với quân đội, Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã quán triệt và thực hiện rất sớm, nghiêm minh, chặt chẽ, nhất quán nguyên tắc Đảng lãnh đạo quân đội “tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt”; thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong quân đội.

Cơ chế Đảng lãnh đạo quân đội được xác định ngay từ những đội vũ trang đầu tiên được thành lập và không ngừng được bổ sung, hoàn thiện phù hợp với thực tiễn cách mạng. Khi thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân ngày 22-12-1944 (tổ chức quân sự tiền thân của Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam), Đảng chủ trương phải có chi bộ đảng, có chính trị viên bên cạnh người đội trưởng, làm cơ sở cho tổ chức và duy trì hoạt động của Đội.

Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, cơ chế lãnh đạo cũng như việc thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong quân đội có sự thay đổi về tên gọi, cơ chế, nguyên tắc hoạt động... song mục tiêu và bản chất không thay đổi. Từ Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân phát triển thành Việt Nam Giải phóng quân, Đảng tiếp tục khẳng định phải “... xác định rõ hơn việc tổ chức sự lãnh đạo của Đảng và tiến hành công tác chính trị trong lực lượng vũ trang”(2), tập trung xây dựng chi bộ đảng và ban công tác chính trị ở đại đội, bố trí chính trị viên từ trung đội trở lên, coi “công tác chính trị... là linh hồn của Việt Nam Giải phóng quân”(3).

Đây là những thuộc tính bản chất nhất của quân đội cách mạng, nhân tố quyết định để Quân đội ta giành thắng lợi trong các trận chiến đấu ngay sau ngày thành lập, và chưa đầy một tuổi đã làm nòng cốt cùng toàn dân tiến hành Tổng khởi nghĩa, giành chính quyền trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Sau Cách mạng Tháng Tám, trải qua các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam, biên giới phía Bắc cũng như trong giai đoạn đổi mới đất nước, xây dựng quân đội “tinh, gọn, mạnh” hiện nay, cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với quân đội trải qua nhiều lần được điều chỉnh, bổ sung và phát triển ngày càng hoàn thiện hơn.

Năm 1946, 1947, hệ thống tổ chức đảng trong quân đội được thiết lập từ Trung ương Quân ủy (nay là Quân ủy Trung ương) xuống đến chi bộ; đồng thời toàn quân thực hiện chế độ “chính trị ủy viên cùng đội trưởng phụ trách đơn vị”. Tháng 10-1948, Đảng lập chế độ “chính trị ủy viên đại diện Đảng phụ trách trong quân đội” (còn gọi tắt là “chế độ chính ủy tối hậu quyết định”). Tháng 9-1949, dù chưa ban hành cơ chế cụ thể, song trên thực tế đã có những thay đổi, thực chất là trở lại thực hiện mô hình “đảng ủy lãnh đạo tập thể theo nguyên tắc tập trung dân chủ, đoàn trưởng, đội trưởng cùng chính ủy, chính trị viên phụ trách đơn vị”.

Từ tháng 5-1952 đến tháng 12-1982, Đảng thiết lập cơ chế “đảng ủy lãnh đạo, thủ trưởng quân chính phân công phụ trách” theo Nghị quyết số 07/NQ-TW ngày 20-5-1952 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa II. Từ tháng 12-1982 đến tháng 7-1985, Đảng thiết lập và thực hiện chế độ “một người chỉ huy trong quân đội” theo Quyết định 07 và Nghị quyết số 27/NQ-TW của Bộ Chính trị khóa V.

Sau 23 năm thực hiện chế độ một người chỉ huy, cơ chế này bộc lộ những hạn chế, bất cập, ảnh hưởng đến sự lãnh đạo của Đảng đối với quân đội. Kế thừa những kinh nghiệm cả thành công và chưa thành công trong thực hiện cơ chế Đảng lãnh đạo quân đội, chế độ chính ủy, chính trị viên trong QĐND Việt Nam, ngày 20-7-2005, Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương khóa IX ban hành Nghị quyết số 51/NQ-TW về tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong QĐND Việt Nam.

Nghị quyết ra đời đã đáp ứng yêu cầu thực tiễn xây dựng, thực hiện nhiệm vụ của quân đội và sự mong mỏi, kỳ vọng của nhiều thế hệ cán bộ quân đội. Để thực hiện Nghị quyết 51 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 513 của Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương), hệ thống các tổ chức trong quân đội từng b­ước được thành lập, hoàn thiện và vận hành đồng bộ theo cơ chế mới. Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức đảng được nâng lên; hiệu lực của ng­ười chỉ huy đ­ược tăng cường; vai trò chủ trì về chính trị của chính ủy, chính trị viên được khẳng định; chất lượng, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả công tác Đảng, công tác chính trị trong toàn quân đ­ược nâng cao hơn trước.

Nhìn lại lịch sử chặng đường hơn 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội ta gắn liền với nhiều lần bổ sung, hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với quân đội. Mỗi lần thay đổi cơ chế, chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn, các mối quan hệ của các tổ chức, các bộ phận hợp thành cơ chế lãnh đạo của Đảng cũng có những thay đổi nhất định, tương xứng, phù hợp với thực tiễn, song mục tiêu giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo “tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt” của Đảng đối với quân đội, bảo đảm sự lãnh đạo vững chắc của Đảng đối với quân đội trong mọi hoàn cảnh, mọi tình huống, mọi nhiệm vụ là không thay đổi. Đây cũng là nguyên tắc bất di bất dịch, bảo đảm cho QĐND Việt Nam phát triển, không ngừng lớn mạnh, đủ sức hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước, Bác Hồ và nhân dân tin tưởng giao cho.

Từ thực tế lịch sử cũng như những bài học kinh nghiệm của Quân đội ta và quân đội một số nước xã hội chủ nghĩa trên thế giới, bước đầu rút ra một số vấn đề cần tiếp tục bổ sung, hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với quân đội trong thời gian tới như sau:

Trước hết, trong bất cứ điều kiện, hoàn cảnh nào cũng phải trung thành và kiên định thực hiện nguyên tắc Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo QĐND Việt Nam “tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt”. Đây là yếu tố cơ bản nhất, quan trọng nhất, có ý nghĩa quyết định đến sự nghiệp xây dựng quân đội “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”. Phải thiết lập, xây dựng, hoàn thiện hệ thống tổ chức đảng trong quân đội trong sạch, vững mạnh tiêu biểu, có năng lực lãnh đạo toàn diện và sức chiến đấu cao; chấp hành nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo phân công cá nhân phụ trách; thực hiện tự phê bình và phê bình.

Hai là, duy trì hoạt động có hiệu quả hệ thống cơ quan chính trị, đội ngũ cán bộ chính trị các cấp trong quân đội, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của cấp ủy đảng và sự chỉ đạo, hướng dẫn của chính ủy, chính trị viên, cơ quan chính trị cấp trên. Đây là vấn đề có tính nguyên tắc, một khâu quan trọng của cơ chế Đảng lãnh đạo quân đội, là bài học kinh nghiệm thành công, là vấn đề có ý nghĩa quyết định để hoạt động công tác Đảng, công tác chính trị thực sự là “linh hồn”, “mạch sống” của quân đội.

Ba là, quan tâm xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp, cán bộ cấp chiến lược có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức, lối sống trong sáng, có năng lực trí tuệ và tổ chức thực tiễn, có kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng tổ chức hoạt động quân sự, kỹ năng mềm, trình độ công nghệ thông tin và ngoại ngữ đáp ứng yêu cầu quân đội hội nhập quốc tế trong kỷ nguyên mới-kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Bốn là, tăng cường mối quan hệ đoàn kết quân dân. Đây là yêu cầu cơ bản, nội dung đặc biệt quan trọng đã trở thành truyền thống, bản sắc, cũng là một chức năng của QĐND Việt Nam; yếu tố cội nguồn, tạo nên sức mạnh vô tận, động lực nội sinh để xây dựng quân đội vững mạnh toàn diện, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.

Thượng tá, TS PHAN VĂN LƯƠNG, Cục Tuyên huấn, Tổng cục Chính trị

Theo https://www.qdnd.vn/cuoc-thi-viet-vung-buoc-duoi-co-dang/tang-cuong-su-l...