Lời Người, tiếng gọi núi sông

14:54 27/01

Con nghe Bác, tưởng nghe lời non nước/ Tiếng ngày xưa và cả tiếng mai sau (Tố Hữu)

Cuộc sống có những giây phút thật thiêng liêng. Nếu hành trình của Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh gắn với hành trình của dân tộc Việt Nam thế kỷ 20 thì ôn lại cuộc đời của Người không thể không nêu hai thời điểm. Đó là ngày Nguyễn Ái Quốc được đọc "Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa" của V.I.Lenin và ngày Hồ Chí Minh đọc "Tuyên ngôn độc lập" trước công chúng thực sự, trên Quảng trường Ba Đình (Hà Nội). Ấy là giờ phút khai sinh nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa năm 1945. 

Ở giây phút Nguyễn Ái Quốc đọc luận cương, Người vui mừng, cảm động đến phát khóc. Ngồi một mình trong buồng mà Người nói to lên như đang nói trước quần chúng đông đảo: “Đây là cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đường giải phóng chúng ta!”, đánh dấu thời khắc khai sinh cách mạng Việt Nam.

Lời Người, tiếng gọi núi sông
Bác Hồ đọc "Tuyên ngôn độc lập" tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), ngày 2-9-1945. Ảnh tư liệu 

Trước đó, Nguyễn Ái Quốc gửi bản "Yêu sách của nhân dân An Nam" tới Hội nghị Versailles, đó cũng là thời điểm khai sinh văn học Việt Nam hiện đại, trong hướng mở ra bối cảnh thế giới, trong gắn bó với cộng đồng nhân loại. Và giây phút Hồ Chí Minh đọc "Tuyên ngôn độc lập" trước hàng vạn đồng bào lại chính là mạch nối giữa văn học hiện đại với lịch sử dân tộc, mạch nối với "Hịch tướng sĩ", "Bình Ngô đại cáo"... Đó là những áng văn nguyên vẹn cốt cách hùng vĩ của lịch sử dân tộc, không phải chỉ mang sức mạnh riêng của văn chương, dẫu là văn chương cách mạng, mà là sức mạnh đích thực của cách mạng; không chỉ là văn chương có sức mạnh vũ khí, mà thực sự là vũ khí. Dường như chính ở những áng văn như thế mới là nơi bộc lộ rõ cốt cách riêng của thơ văn theo quan niệm của Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh.

Rõ ràng, Hồ Chí Minh không cố ý đi tìm sự độc đáo, khác thường. Tác giả vẫn viết những gì thuộc về văn chương như cách hiểu quen thuộc: Báo chí, tiểu phẩm, thư từ, ký, truyện, truyện viễn tưởng, truyện thơ, thơ theo luật cổ, thơ tự do, ca dao, lời nói vần vè... Nhưng những dòng sảng khoái nhất như có lần tác giả kể lại sau này, là những dòng "Tuyên ngôn độc lập"!

Để cắt nghĩa điều này thật đơn giản: Hồ Chí Minh là nhà cách mạng. Do vậy, những gì đáp ứng được tốt nhất, có hiệu quả nhất cho cách mạng là cái tác giả coi trọng nhất. Vũ khí của tiếng nói rất lợi hại, nhưng lợi hại nhất vẫn là tiếng nói của vũ khí. Hoạt động văn hóa-nghệ thuật phải nhằm phục vụ cách mạng, nhưng không thay thế được bản thân hoạt động cách mạng. Trên ý nghĩa đó, ở thời điểm năm 1945, "Tuyên ngôn độc lập" có thể xem như một điểm ngưng tụ và tỏa sáng trong hành trình thơ văn Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh.

"Tuyên ngôn độc lập" mở ra giai đoạn Hồ Chí Minh trong lịch sử hiện đại và lịch sử thơ văn hiện đại. Giai đoạn của sự hòa điệu, hòa nhập vũ khí tiếng nói và tiếng nói vũ khí. Giai đoạn mà sự tự do của tiếng nói và chữ viết đã được sự bảo đảm cao nhất là nền độc lập, tự do của dân tộc, đã được sự bảo đảm của vũ khí đích thực.

Ở mỗi người dân Việt Nam hôm nay, thuộc mọi thế hệ, đều tìm thấy được qua "Tuyên ngôn độc lập" sự gắn nối khăng khít với truyền thống, như một hậu sinh xứng đáng; và sự gắn nối với nhân loại, như một người đồng thời. Niềm tự hào chính đáng của người Việt Nam được trả lại tên gọi Tổ quốc trên bản đồ và còn được bồi đắp thêm sau gần một thế kỷ bị chủ nghĩa thực dân đày đọa. Cũng niềm tự hào đó, vẫn luôn luôn hiện diện như một sức mạnh tinh thần đưa dân tộc Việt Nam vượt qua bao thử thách trong suốt thế kỷ 20.

Ở tất cả những gì mà "Tuyên ngôn độc lập" đã mang lại, chúng ta tìm thấy không chỉ sức mạnh của văn chương. Sẽ là phiến diện nếu nghiên cứu "Tuyên ngôn độc lập" với tư cách một áng văn chính luận, lại chỉ biết đi tìm và giới hạn các giá trị của nó trong một vài tiêu chuẩn quen thuộc của văn chương hình tượng. Cố nhiên, văn chính luận cũng cần hình tượng, nhưng nếu chỉ thấy có vậy thì quá chật và cũng không thích hợp. Tự bản thân chất chính luận vốn đã có sức cuốn hút riêng, lắm khi rất mạnh mẽ, không thứ văn chương “đơn thuần” nào sánh được. Đó là khi văn chính luận là sản phẩm, là sự đánh dấu ý chí, nghị lực, quyết tâm hành động của cả một dân tộc trong một thời điểm; và khi thời điểm đó là sự kết tụ sức mạnh tinh thần một thời đại.

Lịch sử cần một tiếng nói đúng vào thời điểm ấy và sự chờ đợi của quần chúng được trả lời. Càng cảm động hơn khi tiếng nói ấy được đúng con người ấy cất lên. Con người ấy là Nguyễn Ái Quốc mà bao tháng năm nhân dân Việt Nam vẫn chờ đợi. Và là Hồ Chí Minh, lần đầu tiên xuất hiện trong câu: “Tôi nói, đồng bào nghe rõ không?”.

Chính sự gặp gỡ này là nguyên cớ làm nên ý nghĩa thiêng liêng và tạo âm hưởng sâu xa cho một áng văn ngắn: "Tuyên ngôn độc lập".

Những áng văn như vậy thường không nhiều. Trong lịch sử lâu dài của dân tộc, hoặc trong hành trình của cách mạng, nó xuất hiện như các tiêu chí để hướng tới, hoặc như là sự cắm mốc cho từng quãng đường đã đạt được. Sau "Tuyên ngôn độc lập", một nội dung và âm hưởng như vậy sẽ còn đến với dân tộc Việt Nam qua "Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến": “Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ” (ngày 19-12-1946); "Không có gì quý hơn độc lập, tự do" (ngày 17-7-1966).

Đó là lời lãnh tụ nói với dân tộc, hay cũng chính là lời dân tộc. Đó là lời của dân tộc nói với nhân loại, hay chính là lương tâm nhân loại. Chúng ta có nhiều cách gọi cho những áng văn như thế. Đó là âm vang của lịch sử, là tiếng gọi của núi sông. Đó là lời non nước. Đúng như những lời tiên tri cực kỳ sáng suốt của Người trong tác phẩm "Đông Dương" (năm 1921): “Đằng sau sự phục tùng tiêu cực, người Đông Dương giấu một cái gì đang sôi sục, đang gào thét và sẽ bùng nổ một cách ghê gớm, khi thời cơ đến. Bộ phận ưu tú có nhiệm vụ phải thúc đẩy cho thời cơ đó mau đến. Sự tàn bạo của chủ nghĩa tư bản đã chuẩn bị đất rồi: Chủ nghĩa xã hội chỉ còn phải làm cái việc là gieo hạt giống của công cuộc giải phóng nữa thôi".

GS PHONG LÊ

Theo https://www.qdnd.vn/bao-xuan-at-ty-2025/loi-nguoi-tieng-goi-nui-song-813011

Bình luận

Tối thiểu 10 chữ Tiếng việt có dấu Không chứa liên kết

Gửi bình luận
Video Player
Thời sự tối 5/6/2025

CHƯƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH 06/06/2025

05:30Giới thiệu chương trình trong ngày
05:35Tình khúc Belero
06:05Chương trình tiếng Mường
06:20Phóng sự: Điểm mới trong kỳ thi vào lớp 10 năm 2025
06:30Thời sự sáng
06:55Phóng sự: Vấn đề bảo vệ môi trường tại các cơ sở sản xuất
07:10Phóng sự: Mai Châu dồn sức cho đồng bào vùng dân tộc thiểu số
07:20Chương trình Thiếu nhi
07:30Trang địa phương huyện Mai Châu
07:45Trang địa phương huyện Lạc Thủy
08:00Phim truyện: Truy nã đặc biệt T28
08:45Giới thiệu văn bản pháp luật
08:50Phóng sự: Hiệu quả mô hình PTKT tạo sinh kế cùng đồng bào DTTS
09:05Tọa đàm: Bảo vệ quyền trẻ em trong giai đoạn mở cửa
09:25Bạn của nhà nông
09:50Chuyên mục Chuyển đổi số: Chuyển đổi số trong lĩnh vực trồng trọt
10:00Phim truyện: Ngôi nhà bí mật 53
10:45Chương trình tiếng Thái
11:00Tạp chí Lao động công đoàn: Tăng cường cải tiến kỹ thuật tại công đoàn cơ sở
11:15Tạp chí Thông tin kinh tế
11:30Phóng sự: Phát triển du lịch gắn với bảo tồn nét văn hóa truyền thống
11:45Thời sự trưa
12:00Phim truyện: Yêu không lối thoát T31 ( Hết )
12:45Nhịp cầu âm nhạc
13:15Thế giới quanh ta
13:40Phóng sự: Lương Sơn tập trung thực hiện PTKT -XH 6 tháng đầu năm 2025
13:50Chuyên mục Xây dựng Đảng: Yên Thủy với công tác XD Đảng trong tình hình mới
14:05Thế giới động vật
14:35Chương trình tiếng Thái
14:50Phóng sự: Hòa Bình khẩn trương khắc phục những điểm sạt lở do mưa lũ
15:00Phim truyện: Nhân tình của tổng tài T5
15:45Thời sự chiều
16:00Bản tin thế thao
16:05Nhìn ra tỉnh bạn
16:35Ký sự Tinh Hoa xứ Quảng – Vọng mãi tiếng trống Lâm Yên
17:00Có thể bạn chưa biết
17:20Phóng sự: Tăng cường cảnh báo lừa đảo trên mạng tại vùng sâu, xa
17:30Phim truyện: Mỹ vị nhân gian T41
18:15Chương trình Thiếu nhi
18:30Trang địa phương thành phố Hòa Bình
18:45Trang địa phương huyện Lương Sơn
19:00Tiếp sóng Thời sự Đài THVN
19:45Thời sự Hòa Bình tối
20:15Phóng sự: Thực trạng vấn đề sân chơi trong dịp hè tại các địa phương
20:25Phim truyện: Yêu không lối thoát T29
21:15Chương trình tiếng Mường
21:30Phim truyện: Nhân tình của tổng tài T38
22:10Phóng sự: Lương Sơn chuẩn bị cho kỳ thi tốt nghiệp THPT
22:20Phóng sự: Đẩy nhanh tiến độ xóa nhà tạm, dột nát tại các địa phương
22:30Thời sự Hòa Bình đêm
23:05Bản tin thể thao
23:10Phim truyện: Truy nã đặc biệt T30 ( Hết )
23:55GTCT đêm

CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH 06/06/2025

05:00Giới thiệu chương trình
05:10Chương trình Tiếng Thái
05:30Chương trình Thời sự sáng
06:00Giới thiệu nối sóng (VOV)
09:03Chương trình Nhịp sống Đất mường
09:30Chương trình phát thanh Đời sống xã hội
10:10Chuyên mục Người cao tuổi
10:20Chuyên mục Văn hóa Hòa Bình
10:30Chương trình tiếng Mường
11:00Chương trình Phát thanh Dòng chảy cuộc sống
11:30Chương trình Thời sự trưa
12:00Giới thiệu nối sóng (VOV)
15:03Chương trình Nhịp sống đất Mường
15:30Chương trình Phát thanh Đời sống xã Hội
16:10Chuyên mục Cựu chiến binh
16:20Chuyên mục Những bông hoa giữa đời thường
16:30Chuyên mục Văn hóa Hòa Bình
16:40Chương trình Tiếng Thái
17:00Chương trình thời sự chiều
17:30Chương trình Phát thanh Dòng chảy cuộc sống
18:00Chương trình Tiếng Mường
18:30Chương trình Thời sự tối
19:00Chương trình Đọc truyện giúp bạn
19:30Giới thiệu nối sóng (VOV)
21:30Chuyên mục Văn hóa Hòa Bình
21:40Chuyên mục Cựu chiến binh
21:50Chuyên mục Những bông hoa giữa đời thường
22:00Chào cuối ngày
HÒA BÌNH
Weather Hoa binh
Mây rải rác
26°C
1.56m/s 95%
07/06
Weather Hoa binh
34°C
25°C
08/06
Weather Hoa binh
35°C
26°C
09/06
Weather Hoa binh
28°C
24°C