Lời Người, tiếng gọi núi sông

14:54 27/01

Con nghe Bác, tưởng nghe lời non nước/ Tiếng ngày xưa và cả tiếng mai sau (Tố Hữu)

Cuộc sống có những giây phút thật thiêng liêng. Nếu hành trình của Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh gắn với hành trình của dân tộc Việt Nam thế kỷ 20 thì ôn lại cuộc đời của Người không thể không nêu hai thời điểm. Đó là ngày Nguyễn Ái Quốc được đọc "Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa" của V.I.Lenin và ngày Hồ Chí Minh đọc "Tuyên ngôn độc lập" trước công chúng thực sự, trên Quảng trường Ba Đình (Hà Nội). Ấy là giờ phút khai sinh nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa năm 1945. 

Ở giây phút Nguyễn Ái Quốc đọc luận cương, Người vui mừng, cảm động đến phát khóc. Ngồi một mình trong buồng mà Người nói to lên như đang nói trước quần chúng đông đảo: “Đây là cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đường giải phóng chúng ta!”, đánh dấu thời khắc khai sinh cách mạng Việt Nam.

Lời Người, tiếng gọi núi sông
Bác Hồ đọc "Tuyên ngôn độc lập" tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), ngày 2-9-1945. Ảnh tư liệu 

Trước đó, Nguyễn Ái Quốc gửi bản "Yêu sách của nhân dân An Nam" tới Hội nghị Versailles, đó cũng là thời điểm khai sinh văn học Việt Nam hiện đại, trong hướng mở ra bối cảnh thế giới, trong gắn bó với cộng đồng nhân loại. Và giây phút Hồ Chí Minh đọc "Tuyên ngôn độc lập" trước hàng vạn đồng bào lại chính là mạch nối giữa văn học hiện đại với lịch sử dân tộc, mạch nối với "Hịch tướng sĩ", "Bình Ngô đại cáo"... Đó là những áng văn nguyên vẹn cốt cách hùng vĩ của lịch sử dân tộc, không phải chỉ mang sức mạnh riêng của văn chương, dẫu là văn chương cách mạng, mà là sức mạnh đích thực của cách mạng; không chỉ là văn chương có sức mạnh vũ khí, mà thực sự là vũ khí. Dường như chính ở những áng văn như thế mới là nơi bộc lộ rõ cốt cách riêng của thơ văn theo quan niệm của Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh.

Rõ ràng, Hồ Chí Minh không cố ý đi tìm sự độc đáo, khác thường. Tác giả vẫn viết những gì thuộc về văn chương như cách hiểu quen thuộc: Báo chí, tiểu phẩm, thư từ, ký, truyện, truyện viễn tưởng, truyện thơ, thơ theo luật cổ, thơ tự do, ca dao, lời nói vần vè... Nhưng những dòng sảng khoái nhất như có lần tác giả kể lại sau này, là những dòng "Tuyên ngôn độc lập"!

Để cắt nghĩa điều này thật đơn giản: Hồ Chí Minh là nhà cách mạng. Do vậy, những gì đáp ứng được tốt nhất, có hiệu quả nhất cho cách mạng là cái tác giả coi trọng nhất. Vũ khí của tiếng nói rất lợi hại, nhưng lợi hại nhất vẫn là tiếng nói của vũ khí. Hoạt động văn hóa-nghệ thuật phải nhằm phục vụ cách mạng, nhưng không thay thế được bản thân hoạt động cách mạng. Trên ý nghĩa đó, ở thời điểm năm 1945, "Tuyên ngôn độc lập" có thể xem như một điểm ngưng tụ và tỏa sáng trong hành trình thơ văn Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh.

"Tuyên ngôn độc lập" mở ra giai đoạn Hồ Chí Minh trong lịch sử hiện đại và lịch sử thơ văn hiện đại. Giai đoạn của sự hòa điệu, hòa nhập vũ khí tiếng nói và tiếng nói vũ khí. Giai đoạn mà sự tự do của tiếng nói và chữ viết đã được sự bảo đảm cao nhất là nền độc lập, tự do của dân tộc, đã được sự bảo đảm của vũ khí đích thực.

Ở mỗi người dân Việt Nam hôm nay, thuộc mọi thế hệ, đều tìm thấy được qua "Tuyên ngôn độc lập" sự gắn nối khăng khít với truyền thống, như một hậu sinh xứng đáng; và sự gắn nối với nhân loại, như một người đồng thời. Niềm tự hào chính đáng của người Việt Nam được trả lại tên gọi Tổ quốc trên bản đồ và còn được bồi đắp thêm sau gần một thế kỷ bị chủ nghĩa thực dân đày đọa. Cũng niềm tự hào đó, vẫn luôn luôn hiện diện như một sức mạnh tinh thần đưa dân tộc Việt Nam vượt qua bao thử thách trong suốt thế kỷ 20.

Ở tất cả những gì mà "Tuyên ngôn độc lập" đã mang lại, chúng ta tìm thấy không chỉ sức mạnh của văn chương. Sẽ là phiến diện nếu nghiên cứu "Tuyên ngôn độc lập" với tư cách một áng văn chính luận, lại chỉ biết đi tìm và giới hạn các giá trị của nó trong một vài tiêu chuẩn quen thuộc của văn chương hình tượng. Cố nhiên, văn chính luận cũng cần hình tượng, nhưng nếu chỉ thấy có vậy thì quá chật và cũng không thích hợp. Tự bản thân chất chính luận vốn đã có sức cuốn hút riêng, lắm khi rất mạnh mẽ, không thứ văn chương “đơn thuần” nào sánh được. Đó là khi văn chính luận là sản phẩm, là sự đánh dấu ý chí, nghị lực, quyết tâm hành động của cả một dân tộc trong một thời điểm; và khi thời điểm đó là sự kết tụ sức mạnh tinh thần một thời đại.

Lịch sử cần một tiếng nói đúng vào thời điểm ấy và sự chờ đợi của quần chúng được trả lời. Càng cảm động hơn khi tiếng nói ấy được đúng con người ấy cất lên. Con người ấy là Nguyễn Ái Quốc mà bao tháng năm nhân dân Việt Nam vẫn chờ đợi. Và là Hồ Chí Minh, lần đầu tiên xuất hiện trong câu: “Tôi nói, đồng bào nghe rõ không?”.

Chính sự gặp gỡ này là nguyên cớ làm nên ý nghĩa thiêng liêng và tạo âm hưởng sâu xa cho một áng văn ngắn: "Tuyên ngôn độc lập".

Những áng văn như vậy thường không nhiều. Trong lịch sử lâu dài của dân tộc, hoặc trong hành trình của cách mạng, nó xuất hiện như các tiêu chí để hướng tới, hoặc như là sự cắm mốc cho từng quãng đường đã đạt được. Sau "Tuyên ngôn độc lập", một nội dung và âm hưởng như vậy sẽ còn đến với dân tộc Việt Nam qua "Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến": “Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ” (ngày 19-12-1946); "Không có gì quý hơn độc lập, tự do" (ngày 17-7-1966).

Đó là lời lãnh tụ nói với dân tộc, hay cũng chính là lời dân tộc. Đó là lời của dân tộc nói với nhân loại, hay chính là lương tâm nhân loại. Chúng ta có nhiều cách gọi cho những áng văn như thế. Đó là âm vang của lịch sử, là tiếng gọi của núi sông. Đó là lời non nước. Đúng như những lời tiên tri cực kỳ sáng suốt của Người trong tác phẩm "Đông Dương" (năm 1921): “Đằng sau sự phục tùng tiêu cực, người Đông Dương giấu một cái gì đang sôi sục, đang gào thét và sẽ bùng nổ một cách ghê gớm, khi thời cơ đến. Bộ phận ưu tú có nhiệm vụ phải thúc đẩy cho thời cơ đó mau đến. Sự tàn bạo của chủ nghĩa tư bản đã chuẩn bị đất rồi: Chủ nghĩa xã hội chỉ còn phải làm cái việc là gieo hạt giống của công cuộc giải phóng nữa thôi".

GS PHONG LÊ

Theo https://www.qdnd.vn/bao-xuan-at-ty-2025/loi-nguoi-tieng-goi-nui-song-813011

Bình luận

Tối thiểu 10 chữ Tiếng việt có dấu Không chứa liên kết

Gửi bình luận
Đang phát:
Tiếp sóng Thời sự Đài THVN
Video Player
Thời sự trưa 19/6/2025

CHƯƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH 19/06/2025

05:30Giới thiệu chương trình trong ngày
05:35Nhịp cầu âm nhạc
06:05Chương trình tiếng Thái
06:20Phóng sự: Công tác dân số trong tình hình mới hiện nay
06:30Thời sự sáng
07:00Phóng sự: Hòa Bình sau 10 năm thực hiện Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị
07:10Chuyên mục Khuyến nông: Công tác chuẩn bị cho vụ lúa Hè Thu
07:15Chương trình thiếu nhi
07:30Phim tài liệu: Việt Nam thời đại HCM – Biên niên sử truyền hình T9 ( năm1952)
08:00Truyền hình trực tiếp KỲ HỌP THƯỜNG LỆ GIỮA NĂM 2025 HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN TỈNH KHÓA XVII, NHIỆM KỲ 2021-2026
10:00Phim truyện: Ngôi nhà bí mật T66
10:45Chương trình tiếng Thái
11:00Chuyên mục CCB: CCB huyện Yên Thủy giúp nhau phát triển kinh tế
11:10Phóng sự: Tăng giá điện tác động đến kinh tế của người dân và doanh nghiệp
11:20Thể thao bốn phương
11:35Phóng sự: Hiệu quả nguồn vốn Chương trình PTKT vùng DTTS của huyện Lạc Thủy
11:45Thời sự trưa
12:00Phim truyện: Người vợ hoàn hảo T13
12:45Nhìn ra tỉnh bạn
13:15Khám phá thế giới
13:40Phóng sự: Tăng cường phòng chống các dịch bệnh mùa hè
13:50Chuyên mục Tiếng nói từ các miền quê
14:05Sắc màu văn hóa
14:35 Chương trình tiếng Mường
14:50Chuyên mục Xây dựng Đảng : Các địa phương chuẩn bị Đại hội
15:00Phim truyện: Nhân tình của tổng tài T18
15:45Thời sự chiều
16:00Bản tin thế thao
16:05Giai điệu trẻ
16:35Bạn của nhà nông
17:00Chương trình Tiếng Thái
17:15Phóng sự: Tăng giá điện tác động đến kinh tế của người dân và doanh nghiệp
17:30Phim truyện: Mỹ vị nhân gian T54
18:15Chương trình thiếu nhi
18:30Phim tài liệu: Việt Nam thời đại HCM – Biên niên sử truyền hình T10 (Năm1953)
19:00Tiếp sóng Thời sự Đài THVN
19:45Thời sự Hòa Bình tối
20:15Phóng sự: Người dân vùng hồ Hòa Bình với Chương trình PTKT vùng DTTS
20:25Phim truyện: Người vợ hoàn hảo T9
21:15Chương trình tiếng Mường
21:30Phim truyện: Can đảm để yêu T10
22:10Chuyên mục Hộp thư truyền hình
22:20Chuyên mục PL và ĐS: Tăng cường giáo dục PL cho thanh thiếu niên trong dịp hè
22:30Thời sự Hòa Bình đêm
23:00Bản tin thể thao
23:05Phim truyện: Chân tướng T13
23:55GTCT đêm

CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH 19/06/2025

05:00Giới thiệu chương trình
05:01Chương trình Tiếng Thái
05:30Chương trình Thời sự sáng
06:00Giới thiệu nối sóng (VOV)
09:00Ca nhạc quốc tế
09:30Chương trình phát thanh Đời sống xã hội
10:10Quà tặng cuộc sống
10:30Chương trình tiếng Mường
11:00Chương trình Phát thanh Dòng chảy cuộc sống
11:30Chương trình Thời sự
12:00Giới thiệu nối sóng (VOV)
15:00Giới thiệu nối sóng phát thanh Hòa Bình
15:05Ca nhạc quốc tế
15:30Chương trình phát thanh Đời sống xã Hội
16:10Quà tặng cuộc sống
16:30Chuyên mục Quốc phòng toàn dân
16:40Chương trình Tiếng Thái
17:00Chương trình Thời sự chiều
17:30Chương trình Phát thanh Dòng chảy cuộc sống
18:00Chương trình Tiếng Mường
18:30Chương trình Thời sự tối
19:00Chuyên mục Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng
19:15Chương trình phát thanh Khoa giáo
19:30Giới thiệu nối VOV
21:30Chuyên mục Quốc phòng toàn dân
21:40Quà tặng cuộc sống
22:00Chào cuối ngày
HÒA BÌNH
Weather Hoa binh
overcast clouds
28°C
1.95m/s 85%
20/06
Weather Hoa binh
35°C
25°C
21/06
Weather Hoa binh
29°C
25°C
22/06
Weather Hoa binh
28°C
24°C